Dlaczego wieloryb nie zje człowieka?

autorka: Małgorzata Lipska

Jedne z największych zwierząt w historii Ziemi żywią się planktonem i innymi małymi zwierzętami. Czasami ich polowania mogą przypominać wydobywanie się gazów pod ziemią, podczas gdy sprawcy bawią się w najlepsze, robiąc fikołki w głębinach. Jak tak naprawdę wygląda ich posiłek? Dlaczego żaden z nich nie zje Cię, jak wpadniesz do wody?

Fiszbinowce są zwierzętami wędrującymi, co oznacza, że stale wędrują od równika do bieguna i z powrotem. Ich główne źródła pożywienia znajdują się na końcowych przystankach podróży. Wtedy właśnie zbierają nadwyżkę kaloryczną potrzebną im do przebycia tej długiej drogi.

Nawet przy tak ogromnym zapotrzebowaniu kalorycznym fiszbinowce nie są w stanie spożywać większego pokarmu, ponieważ ich przełyk, mimo możliwości rozciągania, jest zbyt mały. W przypadku Humbaka maksymalna średnica to niecałe 40 centymetrów. A u płetwala błękitnego, czyli największego stworzenia na Ziemi, jest on wielkości pięści człowieka. Dlatego połknięcie przez wieloryba większego kawałka pokarmu, w tym człowieka, jest fizycznie niemożliwe.

Bardziej złożony jest jednak mechanizm samego zdobywania pożywienia, który nazywa się żerowaniem wypadowym i jest stosowany przez większość fiszbinowców. Sposób ten polega na gwałtownym wypadzie w przód z otwartym aparatem gębowym i wzięciu dużego haustu wody z pożywieniem.

Najpierw wieloryb dostaje informacje o pożywieniu, które znajduje się w pobliżu jego szczęk. Odkryto, że w podbródku wieloryba znajduje się nowy narząd zmysłu- jest to jama pełna receptorów nacisku zwanymi proprioreceptorami. Włoski na brodzie pod wpływem dotyku planktonu wywierają nacisk na receptory, a te wysyłają informację do mózgu o pojawieniu się jedzenia i sygnał do rozwarcia otworu gębowego. Następnie wieloryb otwiera paszczę, wpuszczając do niej jedzenie wraz z litrami wody.

W tym etapie woda gwałtownie wdziera się do jamy ustnej, wywierając nacisk na worek gardłowy. Jego zewnętrzna warstwa jest pofałdowana jak akordeon - są to wewnętrzne bruzdy tłuszczowe i umożliwiają rozciągnięcie się worka gardłowego. Przypomina to proces otwierania się spadochronu, jednak ze względu na gwałtowne wdarcie się płynu mechanizm ten musi być kontrolowany przez wieloryby. Gdyby było inaczej, worek pękłby.

Aby wyczuć moment, w którym powinny zamknąć buzię, używają tego samego narządu zmysłu. Rozciągnięty worek napiera na poduszki włóknisto-chrzęstne znajdujące się w wewnętrznych bruzdach tłuszczowych pod czubkiem żuchwy. Wywierany nacisk powoduje wysłanie informacji o stopniu napełnienia worka, a w tym podpowiada, kiedy jest już pełny.

Jako ostatni rozpoczyna się proces filtrowania wody, aby wydzielić z niej plankton. Może to zachodzić dzięki fiszbinom zbudowanym z keratyny, które są wymieniane co jakiś czas (tak samo jak włosy). Na jedną stronę żuchwy przypada od 200 do 400 płytek fiszbinu w trójkątnym kształcie, który powstaje poprzez ścieranie się od pożywienia. Poszarpane końcówki płytek łączą się z końcówkami płytki obok, tworząc sieć o przerwach od 0,5 do

1,3 centymetra umożliwiającą wypływ wody na zewnątrz.

Pozyskiwanie pożywienia wiąże się również z polowaniem, a te może wyglądać zupełnie inaczej w zależności od gatunku. Jednym z najbardziej widowiskowych jest sposób polowania Humbaków. Przedstawiciele tego gatunku po zobaczeniu ławicy kryli opływają je dookoła, wypuszczając bąbelki powietrza, które odcinają drogę ucieczki. Następnie wpływają w środek tunelu i polują wyżej opisanym mechanizmem. Można zatem śmiało stwierdzić, iż jest to bardziej skomplikowany proces wymagający dalszych badań i obserwacji.

Źródła:

Melissa Hobson,” Humpback whales can’t swallow a human. Here’s why”, National Geographic, 2021

J.A. Goldbogen, D.E. Cade, J. Calambokidis, A.S. Friedlaender, J. Potvin, P.S. Segre, A.J. Werth, “ How Baleen Whales Feed: The Biomechanics of Engulfment and Filtration”, Annual Review of Marine Science, 2016

AKITO KAWAMURA, “A REVIEW OF FOOD OF BALAENOPTERID WHALES”, Sci. Rep. Whales Res. Inst, 1980